Selma Lagerlöf Kimdir?

Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf 20 Kasım 1858 Värmland - 16 Mart 1940 tarihleri arasında yaşamış olan İsveçli yazardır, 1909 yılında Edebiyat Nobel ödülü alan ilk kadın unvanını almıştır ("Eserlerini diğerlerinden farklı kılan yüksek idealizmi, net parlak fikir ve kutsallığı anlattığından dolayı").

Selma Lagerlöf'ün Hayatı

İsveçli Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf edebiyat alanında Nobel ödülü kazanan ilk kadın yazardır. Selma Lagerlöf ülkenin güneyindeki Värmland eyaletinde, istifa edip ayrılmış subay Erik Gustaf Lagerlöf'ün ailesinde doğan beş çocuktan dördüncüsüydü. Üç yaşındayken felç geçirmişti. Bir yıl yataktan kalkamamış, sonrasında hayatı boyunca sakat kalmıştı. Büyükannesinden dinlediği çok sayıda masal ve rivayetler Selma'yı küçük yaşlarında kelimelerin sihirli alemine götürmüştü. Öğretmen olmak isteyen Selma Lagerlöf 1885 yılında Stokholm'de bulunan Kraliyet Yüksek Kadın Pedagoji Akademisi'ni bitirdi. İki yıl sonra babasının vefatı, ardından mülklerinin borç dolayısıyla açık artırmaya koyularak satılması ona sarsıcı darbe vurmuştu. Selma ailesine yardım amacıyla kız okulunda çalışmaya başladı. Kısa süre içerisinde yüksek zihinsel ve ruhsal nitelikleri ile öğrencilerinin sevgilisine dönüşmüştü.

Värmland'ın inanılmaz manzaraları, çocukken duyduğu halk rivayetleri genç kızı ilk romanını yazmaya cesaretlendirmişti. Hazırlanan bölümler bir derginin yaptığı yarışmaya gönderildi. Dergi onu sadece kazanan olarak ödüllendirmekle yetinmemiş, eserin kitap şeklinde baskı yapılmaya hazır olduğunu da bildirmişti.

İsveç Edebiyatı için geleneksel romantik üslupta kaleme alınan "Gösta Berlings Saga" (1891) öncelikle okuyucuların dikkatini fazla çekmedi. Fakat ünlü Danimarkalı eleştirmen Georg Brandes genç hanımın başarılı yaratıcılık arayışlarını takdir eden makalesini yazdıktan sonra hem yazara, hem de eserine olan ilgi önemli ölçüde artmıştı.

Yaklaşık on yıl öğretmen olarak çalıştıktan sonra Selma Lagerlöf kendini bütünüyle yazarlığa adamak için pedagojik alandan uzaklaşmıştı. İsveç Kralı II Oscar'ın ayırdığı burs ve İsveç Akademisi yardımı onun bu arzusunu gerçekleştirmesine olanak vermişti. 1894 yılında Lagerlöf'ün "Osynliga länkar" (Görünmez Bağlar) adlı hikayeler kitabı çıktı. 1895-1896'lı yıllarda İtalya'yı, 1899-1900 yıllarında ise Mısır ve Filistin'i ziyaret eden yazar biri birbiri ardından "Deccal'in mucizeleri" (Antikrists mirakler - 1898) ve iki ciltlik "Kudüs" (Jerusalem 1901-1902) romanlarını yayınladı. Kazanç peşinde Filistin'e gönderilen İsveçli çiftçilerin hayatı ve kutsal toprakta maneviyat arayışları "Kudüs" diyaloglarında epik anlatımını bulmuştu.

1904 yılında yazar aile mülkleri olan Morbakka'yı yeniden satın aldı. Selma Lagerlöf ömrünün sonuna kadar bu mülkte yaşadı ve dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen çok sayıda misafirlerini burada kabul etti. 1904 yılında Selma Lagerlöf İsveç Akademisi Büyük altın madalyasına layık görüldü.

Yazarın büyük yapıtlarından biri de "Nils Holgerssons'un vahşi kazlarla İsveç'e mucizevi seyahati" (Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige - 1906) adlı çocuk romanıdır. Halk masalları tarzında yazılmış bu kitap ülkeyi daha iyi tanımaya ve tanıtmaya hizmet ediyor. 1994 yılında layık görüldüğü Nobel ödülünü almak için hayatında ilk kez İsveç'e gelen Japon yazarı Kenzaburo Oe ülke ile ilk tanışıklığının Lagerlöf'ün kitabı ile başladığını itiraf etmişti. Çocuklar için yazılan başka bir eser olan "Bataklıktakı çiftlikte yaşayan kız" (1907) romanı da İsveç folklorünün en iyi geleneklerine dayandırılmıştı.

1909 yılında Selma Lagerlöf "tüm eserlerini farklı kılan yüksek idealizm, parlak fikir ve manevi etki gücünden dolayı" İsveç yazarları ve dünya kadınları arasında ilk Nobel ödüllü kadın oldu. Tanıtım töreninde İsveç Akademisi üyeleri özellikle yazarın eserleri için karakteristik yönleri olarak dilinin temizliğini ve sadeliğini, üslubun güzelliğini, anlatım derinliğini, etik etki gücünü vurguladılar. Kadın yazarın Nobel konuşması ilginç ve öğretici bir şekil olan babası ile hayali sohbet şeklinde yapılmıştı.

Selma Lagerlöf 1914 yılında İsveç Akademisi üyesi seçilmiş, böylece Nobel ödülüne adaylar önerme ve adaylarla ilgili tartışmalar yapma yetkisi kazanmıştı. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması ile sarsıntı geçiren yazar bir süre sonra teselliyi yine edebiyatta bulmuştu. 20'li yıllarda Lagerlöf'ün "Löwensköldska'ların yüzüğü" (Löwensköldska ringen - 1925), "Carlotte Löwensköld" (1925), "Anna Svärd" (1928) romanlarından oluşan kitapları basıldı. Anı türünde yazılmış olan "Morbakka" (1922), " Bir çocuğun anıları" (1930), "Selma Lagerlöf'ün günlüğü" (1932) kitaplarında çocukluk ve ilk gençlik anıları yer bulmuştu.

Lagerlöf'ün bir takım eserleri vatanında ve dışarıda başarıyla beyaz perdeye uyarlandı. 1955 yılında eski Sovyetler Birliğinde "Nils Holgerssons seyahati" romanından uyarlanan şimdilerde bile ilgiyle izlenen çizgi filmi yapılmıştı.

Sovyet-Fin Savaşı (1939) başladığında Selma Lagerlöf ödülleri olan İsveç Akademisi Büyük altın madalyasını ve Nobel ödülünün altın madalyasını Finlandiya hükümetine göndermiş, onların eritilip ülkenin savunma ihtiyaçlarına sarf edilmesini rica etmişti. Fakat gerekli malzeme diğer kaynaklardan sağlandığından dolayı ödüller büyük şükran ile sahibine geri verilmişti.

Hitler Almanyası basınında Selma Lagerlöf ile ilgili saygıyla söz edilirdi. Kadın yazar Nazi zulmünden kurtulmak isteyen Alman meslektaşlarına yardım etmeye başladığında ise bu yaklaşım köklü bir şekilde değişmişti.

İsveç'in kültürel - manevi yüzünü temsil eden yaratıcı kişilik olarak Selma Lagerlöf günümüzde de çok popülerdir. İsveç hükümetinin kararı ile 1992 yılından itibaren portresi ülke para biriminin 20 kronun üzerini süslüyor.

Selma Lagerlöf Eserleri