Yeni yıl gelenekleri

Unutmak istediğimiz, eski olan her şeyi kapının önüne koyup yeni bir sabaha uyanmak, dünden aldığımız derslerle yarını kurgulamak için 365 günde bir karşımıza çıkan bir fırsattır yeni yıl...

Günümüzden yaklaşık 4000 yıl önce Eski Babil’de, bugünün coğrafyasının Irak’ında, ilkbahara denk düşen bir zamanda kutlanmaya başlanmış yeni yıl. Daha sonra Mısırlılar, kuru topraklarına hayat veren Nil’in taştığı eylül ayında kutlayarak devam ettirmişler bu yeni yılı selamlama geleneğini. M.Ö. 46’da, Roma’da, Julius Caesar tarafından kabul edilen ve günümüzde halen kullanmakta olduğumuz takvimle beraber yeni yıl, ocak ayının ilk günü olarak belirlenmiş ve bu haliyle 21. yüzyıla kadar ulaşmış. Yeni yıl adetleri her ülkeye göre farklılık gösteriyor. Örneğin İspanya’da, gece 12’de 12 adet üzüm yeniyor ve her üzüm tanesinin yılın her bir ayına şans getireceğine inanılıyor. İskoçlar, yeni yılda evlerine giren ilk kişinin, kendilerine iyi ya da kötü şans getireceği inancında. Eğer bu kişi koyu saçlıysa ve hediyesiyle gelmişse ev sakinleri oldukça kısmetli bir yıl geçirecekler demek! Japonya’da 31 Aralık gecesi çanlar 108 kez çalıyor ve ardından kahkahalarla gülmeye başlanıyor ki kötü ruhlardan arınılsın. Birçok dinde ve ülkede farklı zamanlar ve şekillerde kutlansa da, tüm dünya insanlarının bir ağızdan söylediği bir barış şarkısı olan yeni yılda, biz de bu uçsuz bucaksız koroya katılarak tek ağız olup haykıralım: Hoş geldin 2013!

Çin’de yeni yıl...
1912 yılında uluslararası takvim standardını kabul etmiş olsalar da, geleneklerine son derece düşkün olan Çinliler için, Ay Takvimi’ne göre belirlenen ve 5000 yıllık geçmişe sahip Çin Takvimi’ni esas alarak kutladıkları, “Bahar Bayramı” olarak da bilinen geleneksel yılbaşı önemini korumaya halen devam ediyor. Günü her sene değişir.

Çin’deki en büyük ulusal bayram olan Bahar Bayramı -ya da Çin Yeniyılı- için yapılan hazırlıklar takvimlerinin 12. ayının 23. gününden başlıyor: Tanrılara adaklar adanıyor, evdeki kötü ruhları uzaklaştırmak için tütsüler yakılıyor ve sıkı bir temizliğe girişiliyor. Çocukların en büyük kardeşlerine ve ebeveynlerine duyduğu saygıyı göstermesi yılın ilk gününün önemli bir adeti... Buna karşılık büyükler de kırmızı zarflar - ki bu zarfların renginin kırmızı olmasının nedeni eski bir Çin inanışına göre efsanevi canavar Nian’ın tek korktuğu renk olması- içinde verilen harçlıklarla çocukları sevindiriyorlar. Bugüne has diğer önemli bir adetse Çince “Nianyefan” adı verilen ve tüm ailenin katılmak durumunda olduğu bir yemek ki, aile bütünlüğünü ifade etmesi açısından Çinliler için çok önemli. Vücut ve ruh adına tam bir arınış sağlaması bakımından “Nianyefan” tamamen vejateryan olarak hazırlanıyor.

Japonya’da yeni yıl...
Nüfusunun % 90’ını Budizm ve Şintoizm mensuplarının oluşturduğu ve doğal olarak Christmas’ın kültürlerinde pek de yer almadığı Japonya’da “eski yılın son büyük günü”nün kutlandığı, Oshogatsu Festivali, adeta dinsel bir bayram havasında geçiyor. Geleneklerine son derece bağlı olan bu ulus, aralık ayının ilk günlerinde yeni yıla merhaba diyecekleri geceye hazırlanmaya başlıyor. Geçmiş yılın günlerine set çekme yemekleri düzenleniyor, evler temizlenmenin de ötesinde arındırılıyor, kutsal saydıkları nesnelerle donatılıyor ve kötü ruhlar kapı dışarı ediliyor.

31 Aralık’ın 1 Ocak’a döndüğü geceyarısı, ya Budist mabetlere gidiliyor ya da Şinto seremonilerine katılınıyor. Tokyo’daki Meiji Jingu mabedi, yılın ilk günlerinde milyonları aşan ziyaretçi sayısıyla gidilebilecek en popüler mekânlardan. Tapınak ziyaretlerinde dualar ediliyor, dilekler, tahta dilek levhalarına yazılarak tapınakların bahçelerinde bulunan iplere asılıyor. Yılın ilk günü, 1 Ocak, Ganjitsu, Japonlar için son derece önemli olan tebrik kartlarına kavuştukları bir nevi dinlenme günü. Aralık ayı boyunca gönderilen, fakat yeni yılın ilk günlerinde adreslerine ulaşan bu kartlar ,genelde Çin astrolojisinin sembolleriyle resmedilmiş. Bu kart kabul günleri Japonlar için o kadar önemli ki, ulaştırma bakanlığı tarafından bir piyango bile düzenleniyor! Fakat geçmiş sene içinde ailelerinden bir yakınını kaybetmiş aileler ne yazık ki bu heyecan verici kart kabul günlerini ne yaşayabiliyor ne de yaşatabiliyor... Çünkü yas tutmak durumundalar ve de bunu yakınlarına bildirmeliler ki hoşnutsuz bir durumla karşılaşmasınlar... Eğer yolunuz 31 Aralık’ta Japonya’ya düşmüşse, gecenin sessizliği içinde tam 108 tane çan sesini duyunca sakın deprem olduğu düşüncesini geçirmeyin aklınızdan! Çünkü bu, insanı 108 günahtan arındırmak için çalınan 108 adet çan ve yıllar arasındaki devir teslim töreninin bir nevi işitsel göstergesi.

İskoçya’da yeni yıl...
İskoçya’da geleneksel yeni yıl festivali Hogmanay hâlâ önemini korumakta. Bu özel akşamda ateşler yakılıyor, kötü ruhları uzak tutmak için ellerde meşalelerle dolaşılıyor. Yeni yıl akşamı evin tüm kapı ve pencereleri yeraltından geldiğine inanılan Cwn Annwn adlı siyah köpekler geçip gitsin ve önceki yıla ait her şeyi götürsün diye açık bırakılıyor. İlginç bir not da bu gece edilecek evlenme teklifinin uğursuzluk getireceği.

Erkek çocuklar aralarında gruplar oluşturuyorlar ve başlarına bir lider belirleyerek ev ev dolaşıyorlar. Diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak biraz popüler ve batıl buldukları Christmas’dan çok daha fazla önem veriyorlar bizim dilimizde “Yeni Gün” terimiyle karşılanabilecek Hagmonay’lerine. Glasgow, Edinburg gibi şehirlerde düzenlenen Hagmonay Festivali, her sene 400.000’den fazla turisti de bu ülkeye çekiyor. Ateş gösterileri, özel içerikli sokak tiyatroları ve Hagmonay Yemek Fuarı her sene düzenlenen festivalin renklerinden sadece birkaçı...