Rio Karnavali

Rio de Janeiro’yu düşünün! Kostümlü dervişleri, ejderhaları, travestileri, sopalar üzerinde yürüyen hokkabazları ve tabii ki birbirinden güzel dansçı kadınları... Bu karnavalın öyle büyük bir ünü var ki, Rio’ya gideceğim haberi arkadaşlarım arasında kıskançlıklara neden oldu. “Rio mu?! Şaka yapıyorsun!”, “Bahse girerim muhteşem bir seyahat olacak. Hele o kadınlar yok mu!”... Kabul etmek gerekir ki, ben de daha gitmeden epeyce havaya girmiştim.


Bu dev kentin, 12 milyonluk nüfusunun tüm enerjisini aynı anda bir karnavala akıtıyor olması ne kadar da inanılmaz bir olay. Üstelik, kent nüfusunun çok büyük bir yüzdesi bunu gerçekten yapıyor.
Neşe, mutluluk ve şehvet kokuları bir araya geldiğinde ortaya çıkan birliktelik ruhu -ya da birliktelik seksapelitesi- bu dört günlük parti boyunca herkesi kuşatıyor. Rio’nun meşhur evleri ve sokaklarına, gözle görünür bir heyecan dalgası nüfuz ederken, karnaval boyunca televizyon, radyo, afiş ve dev panolar, bu büyük olayla ilgili haberlerle dolup taşıyor.

rio karnavalı

Rio Karnavalı’ndaki parti ruhundan kaçış yok. Bu karnavalın büyüsü insana bir kez bulaşınca, “Yok ben katılmayayım, biraz yorgunum,” gibi cümleler kurmak olanaksızlaşıyor. Üstelik, çok az insan bunu yapmaya yeltenir, çünkü Rio karnaval sırasında dünyanın en güzel yerine dönüşüyor.

Binlerce yıllık gelenek...
Karnavalların kökeni çok belirsizdir. Tarihi, insanların ilk kez tarım yapmaya başladığı M.Ö. 4 bin yıllarındaki putperestlik dönemlerine kadar uzanır. Maskeler, kostümler ve yiyecek bolluğu içinde gerçekleştirilen festivaller, yüzlerce yılın ve birçok kültürün bu ruhun üzerinden geçmesi ile bugünkü halini almıştır. Eski Mısır’da maskeler, festival etkinliklerinin ve özellikle de ateşin etrafında yapılan bahara merhaba danslarının değişmez parçası olmuş; öte yandan eski Yunan ve Roma kültürü de, sefahat düşkünlüğü anlayışını, yiyeceklerle tıka basa dolu ziyafet masalarıyla desteklemiştir.
Hıristiyanlık Roma İmparatorluğu’nun resmi dini olunca, Hıristiyan adetleri topluma hâkim olmaya başlamış ve karnaval bir oruç tutma dönemi öncesi eğlencesi, yani açlıktan önceki son ziyafet anlamlarını kazanmış.

Venedik, Roma ve Nice, zamanla Avrupa’nın karnaval haritasındaki önemli şehirler oldular ve buralarda doğan tüm maske, kostüm ve eğlence gelenekleri kolonilere yayıldı. Öte yandan, tarım işi için kullanılan köleler, buna kendilerine özgü Afrika motiflerini kattılar ve bugünkü karnavalların temellerini oluşturdular. Karma kültürlerin bir arada görüldüğü karnavallara verilebilecek başlıca örneklerden biri de, Londra’daki Notting Hill karnavalıdır.

Dünyanın en gözde eğlencesi
Göz kamaştırıcı kostüm şovları ve kıpır kıpır sokak dansçılarıyla, bugün dünyanın en ünlü karnavalı sıfatını taşıyan modern Rio Karnavalı, şubat ayında gerçekleştiriliyor. 4 gün süren karnaval, Paskalya öncesi “Büyük Perhiz”in başlamasıyla sona eriyor. Karnaval öncesi heyecanı herkese nüfuz ediyor ve karnaval boyunca sürekli artan tempo, son samba okulunun gösterisi bitinceye kadar yükselerek doruğa çıkıyor. Kent, karnaval süresince büyük bir değişime uğruyor. Dünyanın dört bir yanından ziyaretçiler, bu muazzam olayı yaşamak ve tadını çıkarmak için Rio’ya akın ediyor.

Ünlüler ve zenginler için Sambódromo...
70’lerin sonlarına kadar festivalin ana geçitleri ücretsizdi ve şehrin güneyindeki en büyük bulvarlardan birinde gerçekleştiriliyordu. Şimdilerde ise Rio, Sambódromo adlı 90.000 kişilik dev bir stadyumda, karnaval için düzenlenmiş muazzam bir “catering” organizasyonuna sahip. Sambódromo’nun kuruluşuyla, kutlamalar tam donanımlı dev bir şova dönüştü.
Büyük ve güçlü şirketler stadyumdaki en ön sıraların biletlerini satın alıyorlar. Sadece ünlüler, politikacılar ve Brezilya’nın en zengin aileleri buraya davet ediliyor veya bilet alabilecek maddi güce sahip olabiliyorlar. Uluslararası ünlüler ise, elbette her zaman davetliler arasında. İş adamları ise, ticari ortaklarını buraya bütün geceyi şampanya ve havyar eşliğinde samba geçitlerini izleyip, eğlenerek geçirmeleri için davet ediyorlar.

Sambódromo için bilet almaya gücü yetmeyenler, demir kapıların ardında, şovun bir iki saniyesini olsun görebilmek için kıyasıya yarışıyor. Arenanın dışında ise, karnavalın en büyük parçası akıyor: Rio sokaklarında hiç durmadan danseden, daha küçük, ama sayıları yüzleri aşan dans grupları...

Açılın, sambacılar geçiyor!
Bu karnavalda gözle görünenden çok daha fazlası var. Profesyonel dansçıların skorları, aslında yıl boyunca yaptıkları çalışmalarla belirleniyor.

Samba okullarının yönetici kadrosu, birçok öğretmeni, stilistleri, tasarımcıları, koreografları, dansçıları, müzisyenleri, kompozitörleri, şarkıcıları ve daha sonu gelmeyen uzun bir liste dolusu görevlisi var.

Karnavalda yer almak, samba okullu yarışmacılar için de oldukça zorlu bir çekişme. Bir samba okuluna girebilmek için ödenen paralar ve kostüm masrafları, sanılandan çok daha fazla. Ama sonunda her kuruşuna değiyor. Asıl geçit, karnaval haftasının pazar ve pazartesi günlerinde gerçekleşiyor ve en iyi, en ünlü samba okullarının şovları bu günlerde izlenebiliyor.

Ödül için yarışan bu gruplar, Mangueira, Beija-Flor, Imperatriz Leopoldinense, Portela, Salgueiro, Mocidade Independente de Padre Miguel, Viradouro ve Estácio e Vila. Rio yerlileri olarak bilinen Cariocalar, tıpkı futbolda olduğu gibi, samba konusunda da fanatikler ve samba okullarına ciddi destek veriyorlar. Bu elbette kolay bir iş değil. Okullar, bu kıyasıya çekişmede yer alacak takımları yetiştirmek için, çok fazla para ve enerji harcıyorlar.

Kentin bir diğer geleneği olan “Jogo do Bicho”, 30 kadar hayvan arasında kazanan hayvanı tahmin etmek üzerine kurulu olan ve günde dört kez oynanan bir tür illegal piyango çeşidi. Kazananlar, ödüllerini nakit para olarak alıyor. Bu işte yerel mafyadan gelen, çok büyük miktarda kirli para var ve bunun büyük bir kısmı da karnavalı desteklemek amacıyla kullanılıyor. Samba okulu sahiplerinin çok büyük bir kısmının Jogo do Bicho işinde olması, pek de tesadüf değil.

Geçit törenlerinin her biri, başlı başına bir samba okulları şampiyonası. Her samba okulunun, 1 saat 20 dakika kadar süren bir zaman dilimi içinde, bütün yılın hazırlığını, en şaşaalı şekilde sergilemesi gerekiyor. Kendilerine not verecek olan jüride ise, perküsyon, samba, uyum ve ahenk, tema, performans ve tabii ki kostüm alanlarından profesyoneller yer alıyor.

Geçitler 19:30’da başlıyor ve güneş doğana kadar sürüyor. Davulların gümbür gümbür tempoları ve kalça sallama danslarıyla uyanık kalan tüm duyular sayesinde samba yapmak -veya yapıyormuş gibi davranmak- ve gecenin sonuna kadar parti maratonunun içindeki zincirin bir halkası olmaya devam etmek, aslında çok kolay ve zevkli.

Karnavaldan bir kaç gün sonra, bir sonraki yılın karnavalı için ilk hazırlıklar başlıyor ve şehir bir sene daha karnaval ruhunun ayartıcılığını ruhunda hissetmeye devam ediyor.