Dombıra nedir?

Dombıra halk çalgısıdır. Orta Asya ülkelerinde daha yaygın kullanılır. Kazakistan'da halk arasında denir ki, her iki Kazaktan biri mutlaka bir müzik aleti çalmayı bilir. Biz bu iddiayı yumuşatacak olursak, Türkistan şehrinde her ailede mutlaka bir kişi müzik aleti çalıyor ve bu çalınan alet dombıradır.

Dombıra, iki telli müzik aleti ve belki de Anadolu sazının atasıdır. Anadolu sazının da üç telli olduğu yıllar çok uzakta kalmadı. Sazda tel sayısının çoğalması 80-100 yıllık bir geçmişe dayanır. Belki daha önceleri, o da Dombıra gibi sadece iki telliydi.

Aile meclislerinde, misafirler çok olunca tatlı sohbetler sırasında söz dombıraya verilir. Sevgi, özlem dolu, insanın yaşantılarını anlatan türküler seslendiriliyor. Dombıranın iki teli üzerine vuran parmaklar ve kısa sapının üzerinde dolaşan eller bir ses güzelliği oluşturur. İnsan bu tür ellere mi, yoksa dombıranın kendisine mi şaşırıp kalacağına karar veremiyor? Dombıra çalan kişinin sazın üzerinde gezinen sağ elinin parmakları başka, kol üzerinde gezinen sol elin parmakları ise başka ahenkle insan kulağına hoş gelecek seslerin yerlerini buluyor.

Dombıra aynı zamanda Nogay Türklerinin bir parçasıdır. Sözleri aşağıdaki gibidir:

kara kıs avulumga kelgende / kara kış köyüme gelende
kültüldegen kar yerge tüsgende / lapa lapa kar yere düşende
dombıramdı alarman / dombıramı alırım
yürek sazım çalarman / yürek sazımı çalarım
kaygırgandı eş aytbam / kaygılarımı hiç söylenmem.

dombıra sazım estgen ataylar / dombıra sazımı işiten babalar
manesine es bergen anaylar / manasına kulak veren analar
estgenine oy berip / işittiğini akıl yorarak,
yüreklerge ses berip / yürekleri titreyerek
köz yastı kızganmaslar / göz yaşlarını esirgemezler.

nogaydın kaygı sansız kününde / nogayların derdi sayısız, her gününde
batirler yuklamagan kününde / yiğitlerin uyumadığı günlerde
yüreklerin kötergen / yüreklerini cesaretlendiren
sogıslarda küş bergen / savaşlarda güç veren
köptü körgen dombıra… / görüp geçirmiş dombıra/ görüp geçirmiş dombıra