Tüm Nedenleri ve Aktörleriyle Çırağan Baskını Vakası

Osmanlı tarihinde neden yapıldığı tartışmalı olaylardan birisidir Çırağan Baskını Vakası. Bazı tarihçiler Ali Suavi’nin Batı ülkelerinden aldığı talimatla bu eylemi planladığını, bazı tarihçiler ise Ali Suavi’nin gerek muhalif yapısı, gerek ideolojik düşüncelerinden dolayı bu eyleme kalkıştığını öne sürmüşlerdir. Peki, gerçek hangisi? Bütün bu bilinmeyenler olayın geçtiği dönem ve olayın önemli aktörleri hakkında soruların oluşmasına neden olmuştur. Ali Suavi kimdir? Neden II. Abdülhamit’i devirerek yerine V. Murat’ı tahta çıkarmak istemiştir? Olayın bilinmeyen yönleri var mıdır?

19.yüzyılda Avrupa’nın her alanda gerisinde kalınması, ekonomik açıdan Osmanlıyı çökertmiştir. Eğitimde doğu batı çelişkisi sürerken, askeri alanlarda III. Selimle başlayan yenileşme II. Abdülhamit’e kadar devam etmiştir. Ancak bu durum devlete savaş kazandırmamış, aksine yeni ekonomik yükler getirmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı, Batı devletleri ve Rusya arasındaki güç mücadelesinin sahası olmuştur. Ali Suavi, işte bu yılların Osmanlı Devleti’nde 1839 yılında, Çankırı’da Türk bir ailenin oğlu olarak doğmuştur. Gençlik yıllarında hem Rüştiye’de hocalık, hemde Bursa Ulu Camii’de de din dersleri vermiştir. Düşünceleri yaşadığı döneme göre oldukça sert olan Ali Suavi, Osmanlı’daki ilk Türkçülerdendir. Konuşma dili ile yazı dili arasındaki farkın giderilmesi gerektiğini söylemiştir. Aynı zamanda İslamiyet’te hilafet diye bir şeyin olmadığını iddia etmiş ve her milletin kendi diliyle ibadet etmesi gerektiği düşüncesini savunmuştur.

Ali Suavi 1866 yılında “Muhbir” adlı gazeteyi çıkarmaya başlamıştır. Osmanlı’nın özellikle Balkanlar ve Girit sorununda izlediği pasif tutum için sert eleştiriler getirmiştir. Ali Suavi, Osmanlı’nın Batı parlamentarizmine benzeyen bir yapıya geçerek sorunlarının üstesinden gelebileceğine inanmıştır. Sert eleştirileri yüzünden sürekli gazetesi kapatılan Ali Suavi bunun ardından Londra, Paris ve Lyon gibi şehirlere gitmiş ve o şehirlerde çeşitli gazeteler çıkarmıştır. Londra’da İngiliz bir kızla evlenen Ali Suavi, II. Abdülhamit tahta çıktıktan sonra İstanbul’a gelmiştir. II. Abdülhamit’i öven yazılara imza atınca Galatasaray Lisesi Müdürlüğüne atanmıştır. Bir süre sonra burada işine son verilen Ali Suavi, dönemin “Basiret” gazetesinde yazarlık yapmaya başlamıştır.

Ali Suavi her köşe yazısında ve yazdığı kitaplarında Rusların İstanbul’a kadar dayanmalarının ve 93 Harbi sonucunda Balkanların halinin sorumlusunun, II. Abdülhamit’in politikaları olduğunu öne sürmüştür. Eğer II. Abdülhamit tahttan inerse Rusların, istediklerini rahatça yaptırabilecekleri kimseyi bulamayacaklarına inanmaktadır. Bu nedenlere birde basına uygulanan sansür eklenince Ali Suavi, evine gelerek Çırağan Baskını’nı gerçekleştireceklerini söyleyen birkaç Filibe göçmeni arkadaşına katılmaya karar verir. Evine gelen arkadaşlarından biri V. Muradın deli olduğu söylentilerini hatırlatır; ancak Ali Suavi, önemli olanın devlet üzerinde bir sancağın dalgalanması olduğunu belirterek, bunun önemli olmadığını belirtir. 20 Mayıs 1878 sabahı saat 3 sularında, Kuzguncuk’tan bir mavnayla 60-70 göçmenle birlikte Çırağan Sarayına gelirler. Bu sırada 150-200 kadar adam da Yıldız Sarayı çevresinde beklemektedir. Böyle bir baskını beklemeyen muhafızları etkisiz hale getirdikten sonra, V.Muradı almak için Çırağan Sarayına girerler. Üst kata çıktıkları sırada Beşiktaş Zabıta karakolu görevlisi Yedi Sekiz Hasan Efendi ve Taşlıkışla karakolundan gelen, komutan Mehmet Paşa’nın askeriyle karşılaşırlar. Bu sırada, Ali Suavi’nin koluna girdiği V.Muradın kaçmasını fırsat bilen Yedi Sekiz Hasan Efendi, elindeki sopayla Ali Suavi’nin kafasına vurur ve onu orada öldürür. Bu başarısız ihtilal girişimi tarihe Çırağan Baskını Vakası diye geçerken, arkasında çok önemli bir soruyu da bırakmıştır: Çırağan Sarayı’na baskın yapan ve elinde silahı bulunan Ali Suavi, V. Muradın kaçmasıyla kendini koruyabilecek durumdayken neden silahıyla Yedi Sekiz Hasan Efendiyi vurmamıştır? Anlaşılan Çırağan Baskını Vakası uzun yıllar daha esrarını korumaya devam edecektir.