Safranbolu Gezlecek Yerler ve Diğer Bilgileri

Safranbolu

Paleolotik dönemlerden itibaren yerleşime açılmış olan kentten, Homeros destanlarında Paflagonya olarak söz edilir. Pers ve Helenistik dönemlerden sonra bölgede Roma ve Bizans döneminde yoğun bir yerleşme görülür. Bu dönemden kalan 24 tümülüs, kaya mezarları ve kabartmalar, özellikle güneydeki Sipahiler Köyünde bugün bile görülebilir. Bu dönemdeki adı kesin olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli kaynaklarda Germia ya da Flaviapolis olabileceği yazılıdır.

Ayrıca Zalifre, Zalifra, Taraklı Borlu, Zağfiran Borlu ve Zağfiranbolu, kentin tarihi boyunca anıldığı, kaynaklarda geçen değişik isimleridir.

Türklerin Anadolu'ya geçmesinden sonra Safranbolu Kastamonu ile birlikte gelişmiş ve adı her zaman Kastamonu ile birlikte Dadıbra olarak anılmıştır. 12. yüzyılda Danişmendoğulları ile birlikte ilk kez Türklerin hakimiyetine giren Safranbolu, bundan sonra sırasıyla ‚obanoğulları yoluyla Selçuklular ve İlhanlılara, daha sonra da Candaroğullarına bağlanmış, 15. yüzyıldan sonra da Osmanlı hakimiyeti altına girmiştir.

Safranbolu Bizans döneminden kalan bir yerleşme olmasına rağmen, bu dönemden kalan herhangi bir esere rastlanmamıştır. Hagios Stefanos Kilisesi (Ulu Cami) ve Eski Cami'nin, bu dönemden kalmış olabileceği söylenir. Türklere ait yapılarsa, Candaroğulları döneminden başlamaktadır. Camilerin sayısı 30 kadardır. Süleyman Paşa Camisi, Köprülü Mehmet Paşa Camisi, İzzet Mehmet Paşa Camisi, Dağdelen Camisi ve Kazlıoğlu Camisi, kentteki en önemli yapılar arasındadır. Süleyman Paşa Medresesi'nin sadece temelleri kalmıştır. Kentte ayrıca 17. yüzyıldan kalma Cinci Hoca Kervansarayı ve iki hamam ile birlikte 80 kadar çeşme ve 15 kadar da köprü bulunmaktadır.

Günümüzde UNESCO Dünya Mirası kapsamında korunmaya alınan ve özellikle Osmanlı dönemi evleri ile ünlenmiş olan Safranbolu, yazlık ve kışlık olarak yerleşmelerin ikiye ayrıldığı bir yapı gösterir. Yapılara bakarak, kentin 14. yüzyılda önem kazandığını, 17. ve 18. yüzyıllarda bazı devlet adamlarının himayesine girdiğini, bu tarihten sonra ise kendi ekonomik olanakları ile çeşitli yapılar inşa edildiğini söylemek mümkündür.

Safranbolu yemekleri

Kente adını veren safran az miktarda yetişen, bu nedenle de çok pahalı olan bir bitkidir. Yılda sadece 2 kg yetiştirilebildiği söylenmektedir. Soğanlı bir bitki olan safran, baharat ve gıda boyası olarak kullanılmaktadır. Ekim ayında gün doğmadan önce safran çiçeklerinin ortasındaki turuncu tepecikler toplanır, kurutulur ve baharat olarak kullanıldığında yapılan yemeğe sarı bir renk verir. Çiçekleri açtıktan sonra ise ortasındaki tepecikler tek tek elle toplanır ve kömür ateşinin üzerinde bal mumu ile karıştırılarak kurutulur. Balık ve pirinç yemeklerinde, zerde adı verilen ve Safranbolu'da da ünlü olan pirinçli tatlıda kullanılır.

Antik dönemlerden beri Keşmir ve İran'da da üretimi yapılan safran kutsal bir bitki olarak bilinir. Buda rahiplerinin giysilerini safranla boyadıkları, Yunan ve Roma dönemlerinde tiyatrolarda hoş koku vermesi için yerlere serpildiği bilinir. 19. yüzyıl ortalarında Osmanlılar tarafından yurtdışına satılan safranın en çok kullanıldığı alanlardan birisi de boya sanayidir. Sentetik boyalar çıktıktan sonra önemi ve dolayısıyla da üretimi azalmıştır. Bir kilo safran 600 milyon lira değerindedir. Yemeklerde mg ölçüsünde kullanılır.

Safranbolu'nun kendine özgü yemekleri arasında koruklu bamya, su böreği, baklava, borana, haluşka, yaprak dolması, höşmerim, perahi (mantı), yayım (erişte) ve safranlı zerde sayılabilir. Bu yemekleri lokantalarda bulmak zordur. Daha çok evlerde misafirler ya da ev halkı için yapılır.

Lokantalarda yenebilecek yemekler arasında gözleme, safranlı zerde, kuyu kebabı ve pide çeşitleri bulunur. Kuyu kebabı özel hazırlanmış kuyuların odun ateşi ile ısıtılıp, kuzular kancalarla içine sarkıtıldıktan sonra ağzının sıkıca kapatılması biçiminde pişirilir. Gelişigüzel parçalanarak servis yapılır. Zerde ise pirinç, nişasta, su ve safran ile yapılan ve soğuk yenen bir tatlıdır. Gözlemenin peynirli, ıspanaklı, kuşbaşı etli, patates püreli ya da kıymalı çeşitleri vardır.

Safranbolu gezilecek yerler

Safranbolu evleri

Safranbolu içinde Bizans dönemine ait yapı yoktur. Kıranköy'de Ulucami olarak bilinen yapının, Hagios Stafanos Kilisesi olarak Theodora tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Türklere ait kalıntılar ise Candaroğlu döneminden kalmıştır. Bu dönemden başlamak üzere 30 kadar cami yapılmıştır. Süleyman Paşa Camisi, Köprülü Mehmet Paşa Camisi, İzzet Mehmet Paşa Camisi, Dağdelen Camisi ve Kazlıoğlu Camisi, kentteki dini yapılar arasında en önemli olanlardır. Sivil yapılardan Süleyman Paşa Medresesi'nin sadece temelleri kalmıştır. 17. yüzyıl yapısı olan Cinci Hoca Kervansarayı, Eski Hamam (14. yüzyıl) ve Yeni Hamam (17. yüzyıl), ayakta kalabilmiş olan diğer sivil yapılardır.

Safranbolu koruma altına alınmış tarihi Türk evleri ile bir açık müze görünümündedir. Geleneksel Osmanlı-Türk evlerinin tipik özelliklerini gösteren örnekler koruma altına alınmıştır. Hayatlı ya da orta sofalı plan tipleri, zemin katların yüksek ve dışa kapalı oluşları, odalar arasında eyvan kullanımı, tepe pencerelerinin kullanımı, yapı tekniklerinde hımış tekniğinin kullanılması, süsleme programları ve motifleri, Safranbolu evlerinin özel olarak incelenmesi gereğini doğurmuştur.

Evlerin yazlık ve kışlık olarak iki ayrı bölgede yapılmış olması ve mimari özellikleri, yöre halkının ekonomik düzeyinin oldukça iyi olduğunu gösterir. Kışlık evler daha çok kalenin bulunduğu tepe ile güney yamaçlarında yer alır. 19. yüzyılda ekonomik refah ve güvenliğin artması ile birlikte, yazlık evlerin bulunduğu Bağlar Mevkii gelişmiştir. Çarşı ve Bağlar iki ayrı semttir ve her ikisinde de koruma altındaki evleri görmek mümkündür. Hıdırlık Tepesi çarşının kurulduğu vadiyi tepeden görür. Tepeden vadiye bakıldığında evler, Cinci Hanı, Kaymakamlar Evi (müze olarak kullanılmaktadır), karşı tepede ise kale ve saat kulesi görülür.

Kaymakamlar Evi Turizm Bakanlığı tarafından restore edilerek müzeye dönüştürülmüştür. Burada tipik bir Osmanlı-Türk evinde bulunan tüm özellikleri bir arada görmek mümkündür. Yine Turizm Bakanlığı tarafından restore edilmiş olan Yemeniciler Arastası, hem hediyelik eşya alabilmek, hem de geleneksel oluşumu izleme açısından önemlidir.

Bağlar Mevkiine gittiğinizde Emirhocazade Ahmet Bey Bağ Evini, özellikle de Bağodayı küçük bir ücret karşılığında gezmek mümkündür. Ancak ev sahiplerinin burayı yazlık olarak kullanması nedeniyle, evi ziyaret etmeden önce çarşı mahallesindeki Turizm Danışma Müdürlüğü'nden randevu almakta yarar vardır. Çarşı Mahallesine giderken Turing tarafından restore edilen ve otel olarak hizmete sokulan Asmazlar Havuzlu Konağı da ziyarete açıktır.