Büyük İskender Kimdir?
Büyük İskender, III Büyük İskender (Alexander Magnus; doğudaki adı İskender Zülkarneyn, 21 Temmuz M.Ö. 356, Pella - 10 Haziran M.Ö. 323, Babil) - eski dünyanın seçkin komutanı ve devlet adamı, M.Ö. 336 yılından sonra Makedonya hükümdarı, Aristoteles'in öğrencisi.
İskender M.Ö. 356 yılında Eski Makedonya'nın başkenti olan Pella kentinde dünyaya gelmiştir. Rivayete göre, doğduğu gün Herostratus eski dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Efes'teki Artemis tapınağını yakmıştır.
İskender'in net doğum tarihi belli olmasa da, Plutarkhos onun Hekatombaion ayının altıncı gününde doğduğunu bildiriyor. Tam kesinlik olmasa da, tarihçilere göre, Hekatombaion ayının 1. günü Gregoryan takviminde 15 Temmuz'a denk geliyor. Dolayısıyla İskender'in doğum tarihi 20 Temmuz olarak kabul ediliyor.
Fakat, Aristobulus Flavi Arrian tarafından yer alan iddiya göre İskender sonbaharda dünyaya geldi. Bununla birlikte, İskender'in çağdaşı olan Demostenes'e göre, Makedonyalılardakı loy ayı aslında Rumların Boedromion (Eylül - Ekim) ayına rastlar. Bu nedenle çoğu zaman doğum tarihi olarak Ekim 6'dan 10'a kadar olan dönem alınır.
İskender'in babası Makedonya kralı II Filip ve annesi Epir kralının kızı Olimpiada (Olimpias)'dır. Geleneksel olarak Makedonya kralları İskender dahil, kendi nesillerini mitolojik kahraman olan Herkül'den aldıklarını iddia ediyorlardı. İskender'in kendisi tarafından ortaya atılan efsanevi versiyona göre ise onun gerçek babası Mısır firavunu II Nectanebo olmuştur.
Doğumundan sonra ileri gelen Filipinler kralın onu kendi babasının onuruna Aminta olarak adlandıracağını beklemiş olsalar da, Filip oğlunu "Rumların dostu" olarak bilinen Makedonya kralı I İskender'in şerefine adlandırdı.
M.Ö.336 yılında babası Filip öldürüldükten sonra iktidara geçen İskender Yunanistan, Trakya ve İlirya'da Makedonya hakimiyetine karşı meydanaçıkan isyanları bastırdı, Makedonya'da hakimiyet uğruna mücadeleye son verdi. Büyük İskender, M.Ö.334 yılında Küçük Asya'ya, Fars Ehemeniler'inin hakimiyeti altında olan arazilere saldırdı. Ordusu sayıca az olsa da Grand Nehri yakınlarında Ehemeni ordusunu ağır yenilgiye uğrattı (M.Ö.334, Mayıs).
M.Ö.333 yılında tüm Küçük Asya Makedonyalı İskender'e tabi idi. Aynı yılın Kasım ayında ISS yakınlarındaki sonraki savaşta sayıca Makedonya'lılardan üç kez fazla olan III Darius'un ordusu yenilgiye uğratıldı. Bu galibiyetten sonra Akdeniz kıyısı kentleri Büyük İskender'in hakimiyetini tanıdı.
M.Ö.332 yılında ve M.Ö.331 yılının kışında Büyük İskender Mısır'ı kavgasız bir şekilde ele geçirdi, İskenderiye (Akdeniz'in incisi) şehrinin temelini koydu.
M.Ö.331 yazında İskender'in işgal seferinin ikinci aşaması başladı. Gaugamela Savaşı III Darius'un büyük ordusunun mağlubiyeti ile sonuçlandı. İskender'in ordusu güneye hareket edip Babil, Suz vb. kentleri tuttu, Ehemeniler devletinin başkenti Persepolis dirençsiz teslim oldu.
Baktriya (Toharistan) halifesi Bess III Daran'ı öldürüp kendini Pers padişahı ilan etti. Fakat kısa süre sonra İskender Bess'i yakaladı ve infaz etti. Orta Asya'ya (M.Ö.329) ve Hindistan'a (M.Ö.327) askeri seferler düzenledi ve kazandı.
M.Ö.326 yılında İskender'in on yıla yakın devam eden Doğu seferi sona erdi. İskender'in seferleri sonucunda sınırları batıda Balkan yarımadasına, doğuda Hindistan'a, güneyde Mısır ve Afrika'nın bir bölümüne, kuzeyde Karadeniz'e kadar uzanan büyük bir devlet oluştu. Fakat onun yarattığı yeni devlet Perslerin devletine nazaran ilerici idi. İskender'in ölümünden sonra onun yarattığı devletin içerisinde bir takım Helen devletleri oluştu.
İskender'in askeri seferleri Eski Yunanistan harp sanatının yüksek aşaması olmuştur. İskender falanksın hamle gücünü artırarak yoğunluğunu yaygınlaştırmıştır, süvari ordusunu ordunun kesin darbe ve manevra gücüne çevirmiş, yeni tip atlıları (süvari ve yaya savaşmayı başaran) kullanmış vb. önemli yenilikler hayata geçirmişti.
Nikah politikası
İskender Orta Asya'ya, Batı İran'a ve Hindistan'a zaferle sonuçlanan seferler yapıyor ve büyük bir imparatorluk yaratıyordu. Bu imparatorluğu idare etmekse gün geçtikçe zorlaşıyordu. O, yerel ileri yönetimi kendi tarafına çekiyor, Zerdüştiliği öğrenerek, kendisini Allah (Zeus'un oğlu) ilan ediyor, Pers ve Makedonyalı şah aileleri, aristokratları arasındaki nikahları her şekilde teşvik ediyordu.
Büyük İskender muhteşem imparatorluğunu başarıyla yönetmeye imkan verecek olan yeni bir "Helen - Pers" aristokratisinin oluşmasını istiyordu. Bu yönde ilk adım Suz yakınlarındaki törenlerde atılmış oldu. Burada birkaç gün içinde iki ülkenin temsilcilerine düğün yapıldı. İskender kendisi de aynı zamanda iki Pers prensesi; Darius'un kızı Satira ve III Artakserks'in kızı Parisatida ile aile kurdu. Aynı günde 80 Yunan ve Makedonyalını yerli önde gelen kişilerin çocukları ile evlendirdi. Pers kızlarını kendilerine eş etmiş on binlerce savaşçıya pahalı hediyeler verdi. Her savaşçı bir altın kadehle ödüllendirildi. Bu törenlere Yunanistan'dan gelmiş olan oyuncu, müzisyen ve göstericiler katıldılar.
İskender'in Azerbaycan'da olması hakkında çeşitli rivayetler var. Azerbaycan masallarında Makedonyalı İskender'in ismi geçmektedir. Nizami Gencevi'nin "İskendername" şiirinde İskender'in yaşamından, askeri seferlerinden, felsefi görüşlerinden bahsedilir, şiirde onun Berde hakimi Nüşabe ile yaptığı görüşme de tarif edilir.
Makedonyalı İskender'in Kafkas seferi
Makedonyalı İskender'in eski Azerbaycan ziyaretini doğrulayan kaynaklardan biri ve en güveniliri II yüzyıl Yunan tarihçisi Flavia Arria'nın eseridir. Onun "İskender'in askeri seferleri" adlı eserinde İskender'in bu ülkeye askeri seferi, savaşları vb. hakkında ayrıntılı bilgi verilir. Tarihçinin yazdığına göre, Atropatena hükümdarı Atropat'ın komutasında İskit, Sak, Arnavut, Girkan, Tapur atlıları ve Kadusiler İskender'e karşı savaştılar : "İskit aşiretinden olup Asya'da yaşayan Saklar da Darius'un doğrudan müttefiki gibi İskender'e karşı duruyordu; Midyalıları Atropat komuta ediyordu; Kadusiler, Albanlar ve Sakasenler de Midyalıların tarafında idi ".
Strabon iseşöyle yazıyordu : "Saklar Kimerler ve Trerler gibi sefer yaptılar: seferlerin biri daha uzak, diğeri ise yakın mesafeye oyapıldı. Onlar böylece Baktriya'nı kuşattılar ve oraya kendilerince "Sakasen" adını koydular. Onlar Kappadokiyalıların ülkesine, özellikle oraya kadar olan kısımda şimdiki Pontların adı ile anılan Yevksin denizine kadar olan kısımda yaşıyorlar ". Sak veya Sakalar, bilindiği gibi, İskit - Türk aşiretlerinden idiler. Henüz M.Ö. yaklaşık IX - VI yüzyıllarda sefer yapmış, Karadeniz'e gidip çıkmışlar.
Strabon Makedonyalı İskender'in Asya'nın Girkanya, yani Kaspi vilayetinde olduğu, vilayetin nehirleri, verimli toprakları ve s. hakkında ilginç bilgiler veriyor. Tarihçiye göre, onun zamanında Kaspi (Hazar) Denizi konusunda İskender'in ünü arzusuna uygun olarak düşünülüp uydurulmuş rivayetler de vardır.
Büyük İskender henüz 32 yaşındayken hastalanıp ölmüştür. Cenazesi önce Memfis'e, oradan İskenderiye'ye götürülmüş. Ölümünden sonra büyük imparatorluk 4 parçaya ayrıldı. Cassander Yunanistan'a, Creatus ve Antigonos Batı Asya'ya, Selevkos Doğuya, Ptolemaios ise Mısır'a hakim oldular.
İskender M.Ö. 356 yılında Eski Makedonya'nın başkenti olan Pella kentinde dünyaya gelmiştir. Rivayete göre, doğduğu gün Herostratus eski dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Efes'teki Artemis tapınağını yakmıştır.
İskender'in net doğum tarihi belli olmasa da, Plutarkhos onun Hekatombaion ayının altıncı gününde doğduğunu bildiriyor. Tam kesinlik olmasa da, tarihçilere göre, Hekatombaion ayının 1. günü Gregoryan takviminde 15 Temmuz'a denk geliyor. Dolayısıyla İskender'in doğum tarihi 20 Temmuz olarak kabul ediliyor.
Fakat, Aristobulus Flavi Arrian tarafından yer alan iddiya göre İskender sonbaharda dünyaya geldi. Bununla birlikte, İskender'in çağdaşı olan Demostenes'e göre, Makedonyalılardakı loy ayı aslında Rumların Boedromion (Eylül - Ekim) ayına rastlar. Bu nedenle çoğu zaman doğum tarihi olarak Ekim 6'dan 10'a kadar olan dönem alınır.
İskender'in babası Makedonya kralı II Filip ve annesi Epir kralının kızı Olimpiada (Olimpias)'dır. Geleneksel olarak Makedonya kralları İskender dahil, kendi nesillerini mitolojik kahraman olan Herkül'den aldıklarını iddia ediyorlardı. İskender'in kendisi tarafından ortaya atılan efsanevi versiyona göre ise onun gerçek babası Mısır firavunu II Nectanebo olmuştur.
Doğumundan sonra ileri gelen Filipinler kralın onu kendi babasının onuruna Aminta olarak adlandıracağını beklemiş olsalar da, Filip oğlunu "Rumların dostu" olarak bilinen Makedonya kralı I İskender'in şerefine adlandırdı.
M.Ö.336 yılında babası Filip öldürüldükten sonra iktidara geçen İskender Yunanistan, Trakya ve İlirya'da Makedonya hakimiyetine karşı meydanaçıkan isyanları bastırdı, Makedonya'da hakimiyet uğruna mücadeleye son verdi. Büyük İskender, M.Ö.334 yılında Küçük Asya'ya, Fars Ehemeniler'inin hakimiyeti altında olan arazilere saldırdı. Ordusu sayıca az olsa da Grand Nehri yakınlarında Ehemeni ordusunu ağır yenilgiye uğrattı (M.Ö.334, Mayıs).
M.Ö.333 yılında tüm Küçük Asya Makedonyalı İskender'e tabi idi. Aynı yılın Kasım ayında ISS yakınlarındaki sonraki savaşta sayıca Makedonya'lılardan üç kez fazla olan III Darius'un ordusu yenilgiye uğratıldı. Bu galibiyetten sonra Akdeniz kıyısı kentleri Büyük İskender'in hakimiyetini tanıdı.
M.Ö.332 yılında ve M.Ö.331 yılının kışında Büyük İskender Mısır'ı kavgasız bir şekilde ele geçirdi, İskenderiye (Akdeniz'in incisi) şehrinin temelini koydu.
M.Ö.331 yazında İskender'in işgal seferinin ikinci aşaması başladı. Gaugamela Savaşı III Darius'un büyük ordusunun mağlubiyeti ile sonuçlandı. İskender'in ordusu güneye hareket edip Babil, Suz vb. kentleri tuttu, Ehemeniler devletinin başkenti Persepolis dirençsiz teslim oldu.
Baktriya (Toharistan) halifesi Bess III Daran'ı öldürüp kendini Pers padişahı ilan etti. Fakat kısa süre sonra İskender Bess'i yakaladı ve infaz etti. Orta Asya'ya (M.Ö.329) ve Hindistan'a (M.Ö.327) askeri seferler düzenledi ve kazandı.
M.Ö.326 yılında İskender'in on yıla yakın devam eden Doğu seferi sona erdi. İskender'in seferleri sonucunda sınırları batıda Balkan yarımadasına, doğuda Hindistan'a, güneyde Mısır ve Afrika'nın bir bölümüne, kuzeyde Karadeniz'e kadar uzanan büyük bir devlet oluştu. Fakat onun yarattığı yeni devlet Perslerin devletine nazaran ilerici idi. İskender'in ölümünden sonra onun yarattığı devletin içerisinde bir takım Helen devletleri oluştu.
İskender'in askeri seferleri Eski Yunanistan harp sanatının yüksek aşaması olmuştur. İskender falanksın hamle gücünü artırarak yoğunluğunu yaygınlaştırmıştır, süvari ordusunu ordunun kesin darbe ve manevra gücüne çevirmiş, yeni tip atlıları (süvari ve yaya savaşmayı başaran) kullanmış vb. önemli yenilikler hayata geçirmişti.
Nikah politikası
İskender Orta Asya'ya, Batı İran'a ve Hindistan'a zaferle sonuçlanan seferler yapıyor ve büyük bir imparatorluk yaratıyordu. Bu imparatorluğu idare etmekse gün geçtikçe zorlaşıyordu. O, yerel ileri yönetimi kendi tarafına çekiyor, Zerdüştiliği öğrenerek, kendisini Allah (Zeus'un oğlu) ilan ediyor, Pers ve Makedonyalı şah aileleri, aristokratları arasındaki nikahları her şekilde teşvik ediyordu.
Büyük İskender muhteşem imparatorluğunu başarıyla yönetmeye imkan verecek olan yeni bir "Helen - Pers" aristokratisinin oluşmasını istiyordu. Bu yönde ilk adım Suz yakınlarındaki törenlerde atılmış oldu. Burada birkaç gün içinde iki ülkenin temsilcilerine düğün yapıldı. İskender kendisi de aynı zamanda iki Pers prensesi; Darius'un kızı Satira ve III Artakserks'in kızı Parisatida ile aile kurdu. Aynı günde 80 Yunan ve Makedonyalını yerli önde gelen kişilerin çocukları ile evlendirdi. Pers kızlarını kendilerine eş etmiş on binlerce savaşçıya pahalı hediyeler verdi. Her savaşçı bir altın kadehle ödüllendirildi. Bu törenlere Yunanistan'dan gelmiş olan oyuncu, müzisyen ve göstericiler katıldılar.
İskender'in Azerbaycan'da olması hakkında çeşitli rivayetler var. Azerbaycan masallarında Makedonyalı İskender'in ismi geçmektedir. Nizami Gencevi'nin "İskendername" şiirinde İskender'in yaşamından, askeri seferlerinden, felsefi görüşlerinden bahsedilir, şiirde onun Berde hakimi Nüşabe ile yaptığı görüşme de tarif edilir.
Makedonyalı İskender'in Kafkas seferi
Makedonyalı İskender'in eski Azerbaycan ziyaretini doğrulayan kaynaklardan biri ve en güveniliri II yüzyıl Yunan tarihçisi Flavia Arria'nın eseridir. Onun "İskender'in askeri seferleri" adlı eserinde İskender'in bu ülkeye askeri seferi, savaşları vb. hakkında ayrıntılı bilgi verilir. Tarihçinin yazdığına göre, Atropatena hükümdarı Atropat'ın komutasında İskit, Sak, Arnavut, Girkan, Tapur atlıları ve Kadusiler İskender'e karşı savaştılar : "İskit aşiretinden olup Asya'da yaşayan Saklar da Darius'un doğrudan müttefiki gibi İskender'e karşı duruyordu; Midyalıları Atropat komuta ediyordu; Kadusiler, Albanlar ve Sakasenler de Midyalıların tarafında idi ".
Strabon iseşöyle yazıyordu : "Saklar Kimerler ve Trerler gibi sefer yaptılar: seferlerin biri daha uzak, diğeri ise yakın mesafeye oyapıldı. Onlar böylece Baktriya'nı kuşattılar ve oraya kendilerince "Sakasen" adını koydular. Onlar Kappadokiyalıların ülkesine, özellikle oraya kadar olan kısımda şimdiki Pontların adı ile anılan Yevksin denizine kadar olan kısımda yaşıyorlar ". Sak veya Sakalar, bilindiği gibi, İskit - Türk aşiretlerinden idiler. Henüz M.Ö. yaklaşık IX - VI yüzyıllarda sefer yapmış, Karadeniz'e gidip çıkmışlar.
Strabon Makedonyalı İskender'in Asya'nın Girkanya, yani Kaspi vilayetinde olduğu, vilayetin nehirleri, verimli toprakları ve s. hakkında ilginç bilgiler veriyor. Tarihçiye göre, onun zamanında Kaspi (Hazar) Denizi konusunda İskender'in ünü arzusuna uygun olarak düşünülüp uydurulmuş rivayetler de vardır.
Büyük İskender henüz 32 yaşındayken hastalanıp ölmüştür. Cenazesi önce Memfis'e, oradan İskenderiye'ye götürülmüş. Ölümünden sonra büyük imparatorluk 4 parçaya ayrıldı. Cassander Yunanistan'a, Creatus ve Antigonos Batı Asya'ya, Selevkos Doğuya, Ptolemaios ise Mısır'a hakim oldular.
Büyük İskender Kimdir?
Reviewed by Editor
on
Salı, Ocak 28, 2014
Rating:
Reviewed by Editor
on
Salı, Ocak 28, 2014
Rating:
Hiç yorum yok: