İyilik yapan iyilik bulur kompozisyon

Bilim adamları, başkalarına iyilik yapmanın kendini iyi hissetme dışında da ödüller getirebileceğini iddia ediyor.

İsviçreli psikologlar, insanların neden salt kendini düşünecek şekilde değil de, işbirliği yapacak şekilde evrimleştikleri sorusuna cevap bulmaya çalışıyor.

Bu amaçla, bir laboratuvar oyunu icat edildi. Gönüllüler tarafından oynanan bu oyun, oyuncuların birbirine para vermesi esasına dayanıyor. Yalnız bir kural var. Oyuncu, para aldığı kişiye para veremiyor. Yani oyuncu, para aldığı kişiye değil, bir üçüncüye para vermek zorunda kalıyor.

Oyunun gelişimini izleyen araştırmacılar, başta değilse de ileriki aşamalarda, oyuncular arasındaki en cömert kişinin, en çok para topladığını belirledi. Oyunu değerlendiren bilim adamları, iyilik yapan insanlara, başka insanların da iyi davrandığı sonucunu çıkardı bu oyundan.

BENCİLLİK GENİ

Bern Üniversitesi'nden Claus Wedekind ve Manfred Milinski, başkalarını düşünen ve diğer insanlara iyilik yapanların, dolaylı yolla da olsa, karşılık bulduğu hipotezini araştırıyorlardı.

Claus Wedekind, "Diyelim ki, ben sizi bir dilenciye para verirken gördüm" diyor. "Bu teoriye göre, gelecekte bir gün yardıma ihtiyacınız olduğunda, sırf sizin bir başkasına yardım ettiğinize tanık olduğum için, ben de size elimden gelen yardımı yapacağım.

"Biz buna 'dolaylı kazanım' diyoruz. Çünkü para verdiğiniz dilenciden yardım almıyorsunuz. Üstelik daha sonra size, bu cömertliğinizi takdir ettiği için yardım eden kişiye de, bir çıkar sağlamış değilsiniz."

Bu araştırmanın asıl amacı, neden bencillik geni taşıyan insanoğlunun dünyasında fedakarlık diye bir kavramın bulunduğunu açıklayabilmek.

"Pek çok kişi, evrimleşmeyi bir tür kavga, güçlünün güçsüzü alt ettiği bir tür yarış gibi algılıyor" diyor Dr Wedekind. "Sanki bu dünyada, fedakarlığa, iyiliğe çok fazla yer yok gibi görünüyor. İşte biz, bir insanın bireysel olarak başkalarına iyilik yapmasının altında yatan nedeni arıyoruz."

Bu konuda yapılan araştırmalar iki nokta üzerine odaklanıyor. Birinci hipotez, fedakarlığı çok yakın çevremizle sınırlıyor. Buna göre, yakınlarımıza ve sevdiklerimize iyilik yapmamız genlerimizde yazıyor. İkinci nokta ise karşılıklı çıkar esasına dayanıyor. Yani, sen bana iyilik yap, ben de sana yapayım.

Dolaylı fedakarlık fikri ise, iki yıl kadar önce ortaya atılmış. Dr Wedekind ve Milinski, bu hipotezin doğruluğunu araştıran ilk bilim adamları arasında yer alıyor.

Araştırmada 80 birinci sınıf öğrencisi yer almış. Ve "ver-al" oyununda sanal para kullanılmış.Yarım daire şeklinde oturan öğrenciler, ellerindeki garip cihazların düğmelerini kullanarak, birbirlerine para aktardılar.

Öğrenciler oyun sırasında kendilerine para veren kişinin asıl kimliğini tam olarak öğrenme şansına sahip değildiler. Ancak diğer oyuncuların para verip vermediğini görebiliyorlardı.

"Labaratuvar koşullarında gerçekleştirilen bu oyunda, öğrenciler tahmin ettiğimiz gibi davrandılar. Başkalarına karşı cömert olan insanlara karşı cömert oldular" diyor Wedekind.